Wali Chikañchawin Jaqichäwi Aruskipañatakixa
Mä tata jan ukaxa mä mama jaqin parental control-naka (wila apnaqäwinaka) mayacht’añataki nayrachiq jutapxi, ukampirus wali askipuniwa mä chika mayjt’awinakampi lurapxañapataki, juk’ampiwa mä jach’a ch’amanchaña utji — mä chika jach’a wakicht’at amta ukhamapuniwa.
Aka panka taypina, mä jisk’a amuyt’äwinaka churaña utjiwa. Jupanakampi aruskipañataki wali wakiskir jisk’anakawa, ukanakampi mä chika uñt’ayawi lurapxañapataki, kunatsa jach’a uta tecnología luräwinaka mayachasiñani.
Jichhaki parental control uka apnaqäwi wawanakaru uñt’ayä before, chika aruskipañawa wali askir sarnaqäwinakampi wakichañataki. Jan ukhamäkchisa, ukaxa “taykan parental control-naka” jan ukaxa “tatan” ukham uñt’asispa. Ukampirus, janïr wali pisiw awtjawipuni — nayra kuti wakt’ayasa wakichapxañäni.
Parental control-taki aruskipaña wakiskiripana, suma qamañani, jan ch’amañchat jamuqawi pachaniw wakisi — wawanakampi jakasirinakasti uka pachaniw juk’a wakt’ayapxistu. Chiqaparakiw, jan mä ch’amanchäwinaka taypina mä jisk’a jamuqaña aruskipäwi lurkt’añäni.
Aka amuyt’äwi aruskipäwi utjawinakatakiw ch’ama churatäni, ukatwa jan pisi uñakipt’asa. Mä chika aruskipt’äwinakaxa wawanakamampi, jupanakar uñt’asa, jumanakampisa ch’iqtawipuniw utjani.
Aruskipäwi amuyt’äwi
Mä maya tata ukat mä maya mama jawst’aña pachapa:
1. ¿Kunjamsa jumampi tecnología-taki walja uñjañäni?
2. ¿Kunas wali llakisiyäta wawanakaxa móvil ukanakampi apnaqañapataki? Mayni khitinakarusa llakisiypxiwa:
- Pantallanakamp q’ipiyaña / atipjaña
- Jan wali uñstir jamuqanakampi mayacht’aña
- Internet taypin jan suma ch’amañchirinakar jikipaña
- Internet comunidad jan wali chuymampi chikañchaña
- Ciberacoso ukaxa
- Datos personales apnaqaña jan wali chiqpachawa
3. ¿Kuna amtäwinakasa wakisi wawanakar tecnología ch’iqaki apnaqapxañapataki ukat jan ch’amañchirinakar janiw niñqapxañapataki?
4. ¿Ukham amtäwinakaxa parental control-nakampi jach’a ch’amanchañawa? “Kidslox” ukaxa ukham wali yanapt’awayi:
- Ura pachanaka wakichaña
- Pisi pantalla uñjaña pachanaka wakt’ayaña
- Juma uka móvil uñt’ayasa wawanaka ukat jan apnaqañapataki
- Jan wali página-naka jist’araña
- Jan wali jikisiñanak uñt’ayapxi ukaxa uñakipaña
- Kawkïr sutichäwi ukat utjatapatwa uñjaña
- TikTok, YouTube video uñjatanaka uñakipaña
- Ukat juk’ampi
5. Jilïri wawanakatakiw amuyt’añasa: ¿Kawkïr maranxa jan ukaxa kawkïr wakiskir nivel ch’amaniñasa wawanakan privacy jan wila uñt’asiñanakapaxa juk’amp ch’amaniñani?
6. ¿Mayni parental control-naka jan apnaqañäniw — wawanakar ch’amaniñataki?
- ¿Kawkipanwa aka sistema wali askipunïtap uñjañäni?
- Aka wakichäwi ura pachanaka ukaruw chika uñakipäwi lurapxäta
- Paya semananakana: wali chiqapuni ukham uñt’añataki
- Paya phaxsinakanakawa wali qhanakipañäni
- Aka wakichäwi ura pachanaka ukaruw chika uñakipäwi lurapxäta
Jumampi aruskipañatakixa mä wakichäwi wali askipuniwa:
7. ¿Jumaxa teléfono apnaqäwinakampejja kuna wakicht’äwinakasa lurapxañäni?
- Aruskipäwina, teléfono uñjkasa jan aruskipt’añäni
- Mä sitio jan ukaxa pachana jan pantallanaka apnaqaña: manq’añ utjañana
- Notificaciones jist’araña chhaqtayaña
- Jan pantalla uñjaña wawanakaw puriniqapxki uka pachanxa, ukhamaraki jumanakasaruxa
Ukham amuyt’asax mä chika amtäwi lurapxäta, ukat janiw jumanakakiw wawanakar uñt’ayäta — mayachasiñawa, ukax wawanakar yanapt’añataki, ukat jupanakampi aruskipasa kawkïr pachanxa ukax turkañäniw.
Aka amuyt’äwi ukax mä aruskipäwi pachapanwa wakicht’ata, ukampirus yaqha pachanakansa, jan jiwakiw wawanakampejja ukhamaraki warmi chachanakampi mä chiqa chika aruskipäwi ukhamaraki sarnaqäwinak lurasiñani.